Kalıp bağlantı elemanlarında pas: Beton kalitesini nasıl etkiler?

A. Giriş

Betonarme yapıların üretim sürecinde kullanılan kalıp sistemleri, betonun istenilen geometriye uygun şekilde şekillenmesini sağlayan en önemli unsurlardan biridir. Bu sistemlerin temelini ise kalıp bağlantı elemanları oluşturur. Saplamalar, tijler, ankarajlar, civatalar, somunlar, kelepçeler ve köşebentler gibi bu elemanlar, kalıbın sabitlenmesinde, yükleri karşılamasında ve beton basıncına dayanmasında kritik görevler üstlenir. Ancak, bu elemanların paslı olması, yalnızca geçici bir estetik sorun değil; aynı zamanda betonun kalitesini doğrudan etkileyen, ciddi teknik bir risktir.

Bu yazıda, kalıp bağlantı elemanlarındaki pasın neden oluştuğu, betonla etkileşim süreci, yüzey bozulmaları, yapısal dayanım üzerindeki etkiler ve bu sorunla mücadele yöntemleri bilimsel ve uygulamalı yaklaşımla ele alınacaktır.

B. Kalıp bağlantı elemanları neden paslanır?

Pas, demir ve çelik yüzeylerin oksijen ve su ile tepkimeye girmesi sonucu oluşan demir oksit (Fe₂O₃·nH₂O) tabakasıdır. Kalıp sistemlerinde kullanılan bağlantı elemanları genellikle sahada açıkta bırakılır, yağmur ve nemle temas eder, yüzeyleri çoğunlukla boya veya galvanizle korunmamıştır. Bu da onları oksidasyona karşı savunmasız bırakır.

Ayrıca, kalıp sökümünden sonra temizlik yapılmadan depolanan elemanlar, üzerindeki beton artıklarının nemi tutmasıyla birlikte zamanla paslanır.

C. Paslı bağlantı elemanları ve beton arasındaki etkileşim

Beton dökümü sırasında kalıp sistemi içindeki bağlantı elemanları, taze betonla doğrudan temas eder. Eğer bu elemanlar paslıysa, şu etkiler gözlenir:

a) Yüzey lekelenmesi (Rötre sonrası renk değişimi)

Paslı bağlantı elemanlarının çevresinde, beton prizini aldıktan sonra turuncu-kahverengi lekeler oluşur. Bu lekeler estetik açıdan kötü bir görüntü yaratır ve özellikle görünür beton uygulamalarında kabul edilemez bir kusurdur.

b) Pas sızıntısı ve kılcal yayılım

Taze beton içindeki su, pası çözerek etrafa yayılmasına neden olur. Bu, bağlantı noktalarından çevreye doğru yayılan “kılcal pas damarları” oluşturur. Bu durum, yapının ilerleyen yıllarında yüzeyde kalıcı izlere sebep olur.

c) Alkali – pas reaksiyonu

Taze beton yüksek alkaliniteye sahiptir (pH ≈ 12.5). Paslı bağlantı elemanlarıyla temas ettiğinde, bu alkalinite pası daha da çözebilir ve etrafa yayabilir. Oluşan bu etkileşim, betonun içinde mikro boşluklar yaratabilir.

d) Yapışma kalitesinin zayıflaması

Pas, metal yüzeyle beton arasındaki yapışmayı azaltır. Bu durum özellikle ankrajlı bağlantılarda ve kalıp sisteminin içinde bırakılan gömülü elemanlarda betonarme bütünlüğünü zayıflatır.

D. Beton kalitesine olası etkiler

📌 Basınç dayanımının düşmesi

Paslı elemanlar etrafında oluşan gözenekli bölgeler, betonun lokal dayanımını düşürebilir. Bu özellikle yük taşıyan noktalarda çatlama riskini artırır.

📌 Sünekliğin azalması

Beton, içeriğindeki boşluklar ve heterojenlikler nedeniyle darbeye ve gerilmeye karşı daha az dayanır. Sünekliği zayıflamış bir betonarme yapı, deprem gibi dinamik yüklere karşı daha kırılgan hale gelir.

📌 İç yapısal bütünlüğün bozulması

Kalıp bağlantı elemanları çoğu zaman döküm sonrası yapının içinde kalır. Bu elemanların paslı olması, ileride betonda içsel çatlaklar oluşmasına, bu çatlaklardan da donatıların paslanmasına neden olabilir.

E. Yapı denetim açısından durum

Birçok yapı denetim uzmanı, paslı kalıp bağlantı elemanları kullanıldığı tespit edilen uygulamalarda tutanak tutmakta ve düzeltme istemektedir. TSE ve EN normlarında açıkça belirtilmemiş olsa da, “kaliteyi etkileyen yüzey kusurları” kategorisinde bu durum değerlendirilir.

Ayrıca, kalıp sökümü sonrası yüzeyde pas lekesi tespit edilen şantiyelerde, bu durum genellikle teknik müşavir veya müşteri tarafından estetik kusur olarak görülmekte, tadilat zorunluluğu doğurmaktadır.

F. Kalıp bağlantı elemanlarının temizlenmesi: En etkili yöntemler

Pasla mücadelede doğru ve hızlı temizlik, hem beton kalitesini hem de estetik bütünlüğü garanti altına alır. İşte en etkili yöntemler:

🦺 Mekanik temizlik

Tel fırça, spiral taş veya zımpara ile yüzeyin kazınması. Ancak zaman alıcıdır, tüm parçaya eşit uygulanması zordur ve mikroskobik pas kalıntılarını gideremez.

🪢 Kimyasal temizlik – OK-151 pas sökücü ile uygulama

OK-151 pas sökücü, özellikle inşaat sahalarında kalıp elemanlarının pasını çözmede oldukça etkili bir üründür. Daldırma, püskürtme veya fırçalama yöntemiyle kısa süre içinde pası çözer. Bu yöntem sayesinde hem zamandan hem de iş gücünden tasarruf sağlanırken, kalıp elemanlarının ömrü de uzatılır.

G. Kalıcı çözüm için tavsiyeler

Depolama koşullarına dikkat edin: Kalıp elemanlarını kuru, kapalı, nemden uzak alanlarda muhafaza edin. Üzerlerine naylon örtü serin.

Temizlik sonrası koruyucu yağlama uygulayın: Temizlik sonrası ince bir yağ tabakasıyla koruma sağlayın. Bu, yeni pas oluşumunu engeller.

Periyodik bakım yapın: Şantiye içerisinde sürekli döngüde olan bağlantı elemanları için haftalık temizlik ve kontrol planı oluşturun.

OK-151 gibi etkili bir kimyasalı sahada bulundurun. Acil durumlarda hızlı müdahale şantiyenin iş akışını sekteye uğratmadan çözüm sağlar.

H. Sonuç: Küçük bir detay, büyük bir kalite farkı yaratır

Kalıp bağlantı elemanlarının paslı olması, göz ardı edilen ama betonun estetiğini, dayanımını ve uzun ömürlülüğünü doğrudan etkileyen önemli bir sorundur. Bu sorun sadece yüzeysel bir leke değil, betonarme yapının içsel kalitesine sızan bir zafiyettir.

Bu nedenle, kalıp bağlantı elemanlarının düzenli olarak pas temizliğinin yapılması, OK-151 gibi etkili ürünlerle desteklenmesi ve şantiye kültürüne temizlik alışkanlığının kazandırılması, kaliteli yapı üretiminin vazgeçilmez parçasıdır.

Unutmayın, pası önemsememek, yapının geleceğini riske atmaktır.

İ. Konsantre pas sökücü OK-151 kullanım yöntemleri

Demir pasını Özkimsan Endüstri Kimyasalları tarafından üretilen OK-151 pas sökücü ürün ile sökebilirsiniz. Püskürtme ya da fırçalama yöntemi ile demir üzerindeki pasın temizlenmesini sağlayabilirsiniz.

a) Püskürtme yöntemi

Ürün pasın yoğunluğuna göre bir püskürtücü içerisine su ile 1/1 ile 1/7 oranında seyreltilerek konulur. Paslı olan alana ürün sıkılır. İnşaat demiri üzerindeki pasın ortalama 20 dakika içerisinde sökülür. Aşağıdaki videoda detaylı anlatım yapılmıştır. Ağır paslanma ya da pasın sökülmediği alan varsa uygulama tekrarlanabilir.

b) Fırçalama ile sürme yöntemi

Ürün pasın yoğunluğuna göre bir kabın içerisine su ile 1/1 ile 1/7 oranında seyreltilerek konulur. Paslı olan inşaat demirine bir fırça yardımı ile sürülür. Ortalama 20 dakika pasın sökülmesi beklenir. Ağır paslanma ya da pasın sökülmediği alan varsa uygulama tekrarlanabilir.

S. Pas sökücü ürün OK-151’i nasıl satın alabilirim?

Pas sökücü OK-151’i internet sitemiz üzerinden sepetinize ekleyip 3D güvenlikli kredi kartı ödeme yöntemi ile ya da havale/EFT yöntemi ile satın alabilirsiniz.

Kalıp bağlantı elemanlarında pas: Beton kalitesini nasıl etkiler? ile ilgili bilgi vermeye çalıştık. Umarız yardımcı olabilmişizdir.