İnşaat demiri neden çürür?

A. Giriş

Betonarme yapılarda taşıyıcı sistemin omurgasını oluşturan inşaat demirleri (donatılar), doğru koşullarda kullanıldığında uzun ömürlü ve dayanıklı bir yapı ortaya çıkarır. Ancak çeşitli çevresel, kimyasal ve fiziksel etkenler nedeniyle zamanla çürüme (korozyon) riski oluşur. Bu durum, yalnızca estetik bir bozulma değil; aynı zamanda taşıyıcı sistemin dayanımında ciddi zafiyetlere yol açabilen bir mühendislik problemidir.

Bu makalede inşaat demirinin neden çürüdüğü, çürüme mekanizması, etkileyen çevresel faktörler, kimyasal tepkimeler, sonuçları ve etkili önlemler detaylı olarak ele alınacaktır.

B. İnşaat demirinde çürüme (Korozyon) nedir?

Korozyon, metalin çevresel etkilerle kimyasal veya elektro-kimyasal yollarla bozulmasıdır. Demir, doğası gereği oksijenle tepkimeye girme eğilimindedir. Eğer ortamda nem (H₂O) ve oksijen (O₂) varsa, bu iki unsur elektrolitik bir ortamda demirin yüzeyiyle tepkimeye girerek demir oksit (Fe₂O₃) ve türevlerini oluşturur. İşte bu süreç, halk arasında “çürüme” olarak bilinir.

Temel Kimyasal Denklem:

Fe (s) + 3/2 O₂ (g) + 3 H₂O (l) → Fe(OH)₃ (s)
Fe(OH)₃ → Fe₂O₃·nH₂O (pas tabakası)

C. İnşaat demirleri neden çürür?

🧣 Yetersiz beton örtü kalınlığı

Beton, donatıları dış etkenlerden koruyan pasif bir örtüdür. Ancak yeterli kalınlıkta değilse ya da düzgün uygulanmamışsa, dış ortamdan gelen karbondioksit (CO₂), klor iyonları (Cl⁻) ve su donatıya kolayca ulaşır.

🎴 Karbonatlaşma (carbonation) süreci

Betonun zamanla içeriğindeki kalsiyum hidroksit (Ca(OH)₂), havadaki CO₂ ile tepkimeye girerek kalsiyum karbonat (CaCO₃) oluşturur ve pH düşer. Bu da demiri koruyan alkalin ortamın bozulması anlamına gelir. pH 9’un altına düştüğünde, demir paslanmaya başlar.

Tepkime:
Ca(OH)₂ + CO₂ → CaCO₃ + H₂O

📌 Klorür iyonu saldırısı

Deniz kenarındaki yapılar, buz çözücü tuz kullanılan yolların çevresi veya tuzlu zeminlerdeki temellerde, klor iyonları betonu geçerek donatıya ulaşır. Klor, pasifleştirici tabakayı delerek noktasal (pitting) korozyona yol açar.

💦 Nemli ortam ve su yalıtımı eksiklikleri

Sürekli nemli kalan temeller, bodrum katlar, çatılar ve teraslar su yalıtımı yapılmadığında sürekli suya maruz kalır. Bu da elektrolitik ortamı tetikler ve demirin çürüme süreci başlar.

🏗️ Alçak kalite beton ve gözeneklilik

Düşük mukavemetli betonlar, içerisinde çok sayıda kapiler boşluk barındırır. Bu boşluklar su ve gaz geçişine izin verdiğinden dolayı, donatıya ulaşan oksijen ve nem oranı artar.

🚧 Beton dökümünden önce paslı donatı kullanımı

İnşaat sahalarında paslı demirle yapılan beton dökümleri, bu pasın zamanla ilerlemesine ve kılcal çatlaklar boyunca yayılmasına neden olur. Kimyasal açıdan aktif pas, taze betonda kalıcı hasarlara yol açar.

D. Demir çürümesinin betonarme yapıya etkileri

⚠️ Donatı kesitinin zayıflaması

Pas, demirin yüzeyinden içeri doğru yayılarak taşıyıcı kesiti inceltir. Bu durum, yük taşıma kapasitesini düşürür ve yapısal güvenliği tehlikeye atar.

⚠️ Betonun patlaması (Spalling)

Pas, hacimsel olarak demirin 6 ila 10 katına kadar genişler. Bu da iç gerilim yaratarak beton örtüsünün çatlamasına, ardından dökülmesine neden olur.

⚠️ Donatıyla beton arasındaki bağın kopması

Donatı ile beton arasındaki aderans zayıflar. Bu da sünekliği azaltır ve çatlamalar başlar. Deprem gibi dinamik yüklere karşı yapı kırılgan hale gelir.

⚠️ Donatı korozyonu kaynaklı rötar ve zamansal hasar

Pas oluşumu zamanla ilerleyerek görünmeyen alanlarda çatlaklara neden olur. Bu çatlaklar su geçirimliliğini artırır ve süreç kısır döngü halini alır.

E. Korozyon sürecini tetikleyen ortamlar

Kıyı bölgeleri (yüksek tuz oranı)

Yüksek nemli iklimler

Asidik veya alkali toprak yapıları

Tünel, istinat duvarı ve temel gibi su ile temaslı bölgeler

Yoğun karbon salınımına maruz kalan sanayi bölgeleri

F. İnşaat demiri çürümesini önlemek için alınması gereken önlemler

📢 Donatı temizliği – OK-151 pas sökücü ile müdahale

Paslanmış donatılar beton dökümünden önce mutlaka temizlenmelidir. OK-151 pas sökücü, donatı yüzeyine püskürtülerek ya da fırça ile sürülerek uygulanabilir. 10-20 dakika içerisinde pası çözer. Bu işlem donatının yeniden aktif ve yapışkan hale gelmesini sağlar. İnşaat demiri ilk günkü görünümü ve dayanımına kavuşur.

📢 Yeterli beton örtü kalınlığı

TS500 ve Eurocode’a göre uygun örtü kalınlıkları uygulanmalı (örneğin, dış ortam için min. 35-50 mm).

📢 Su yalıtımı uygulamaları

Temel, bodrum, balkon ve çatı gibi alanlara membran, sürme yalıtım, drenaj sistemi gibi çözümler uygulanmalıdır.

📢 Korozyon önleyici katkı maddeleri

Betona entegre edilen inhibitörler veya özel katkı maddeleri ile korozyon geciktirilebilir.

📢 Galvanizli veya epoksi kaplı donatı kullanımı

Özellikle kritik yapılarda (köprüler, deniz yapıları) galvanizli veya epoksi kaplı donatılar tercih edilmelidir.

G. Demir çürümesini hafife almayın

Bir yapının güvenliği, görünmeyen taşıyıcı sistemlerin sağlığına bağlıdır. İnşaat demirinin çürümesi, başlangıçta yüzeysel ya da önemsiz bir sorun gibi görünse de, zamanla tüm yapının dayanımını ve bütünlüğünü tehdit eder.

Bu nedenle her aşamada dikkatli olunmalı, özellikle beton dökümünden önce donatılar titizlikle incelenmeli ve gerekirse OK-151 gibi etkili kimyasallarla temizlenmelidir. Su yalıtımı, doğru beton tasarımı ve donatı yerleşimi, bu sürecin tamamlayıcı unsurlarıdır.

Unutmayın:
Paslanmış demir, sadece metalin değil; tüm yapının geleceğini çürütür.

H. Konsantre pas sökücü OK-151 kullanım yöntemleri

İnşaat demiri pasını Özkimsan Endüstri Kimyasalları tarafından üretilen OK-151 pas sökücü ürün ile sökebilirsiniz. Püskürtme ya da fırçalama yöntemi ile demir üzerindeki pasın temizlenmesini sağlayabilirsiniz.

a) Püskürtme yöntemi

Ürün pasın yoğunluğuna göre bir püskürtücü içerisine su ile 1/1 ile 1/7 oranında seyreltilerek konulur. Paslı olan alana ürün sıkılır. İnşaat demiri üzerindeki pasın ortalama 20 dakika içerisinde sökülür. Aşağıdaki videoda detaylı anlatım yapılmıştır. Ağır paslanma ya da pasın sökülmediği alan varsa uygulama tekrarlanabilir.

b) Fırçalama ile sürme yöntemi

Ürün pasın yoğunluğuna göre bir kabın içerisine su ile 1/1 ile 1/7 oranında seyreltilerek konulur. Paslı olan inşaat demirine bir fırça yardımı ile sürülür. Ortalama 20 dakika pasın sökülmesi beklenir. Ağır paslanma ya da pasın sökülmediği alan varsa uygulama tekrarlanabilir.

S. Pas sökücü ürün OK-151’i nasıl satın alabilirim?

Pas sökücü OK-151’i internet sitemiz üzerinden sepetinize ekleyip 3D güvenlikli kredi kartı ödeme yöntemi ile ya da havale/EFT yöntemi ile satın alabilirsiniz.

İnşaat demiri neden çürür? ile ilgili bilgi vermeye çalıştık. Umarız yardımcı olabilmişizdir.